Phân bón hóa học là nguồn cung cấp dinh dưỡng chính cho cây trồng trong nông nghiệp hiện đại. Chứa các nguyên tố cần thiết như nitơ (N), photpho (P), kali (K) và các nguyên tố vi lượng. Tuy nhiên không phải hóa chất nào cũng có thể sử dụng làm phân bón, do tính chất hoặc tác động của chúng đến cây trồng và môi trường.
1. Hóa Chất Phân Bón Hóa Học
1.1. Phân Bón Đơn
Phân đạm Nitơ Cung cấp nitơ cho cây, giúp cây phát triển lá và thân.
Ví dụ
- Ure CO(NH2)2
- Amoni nitrat NH4NO3
- Amoni clorua NH4Cl
Phân lân Photpho Cung cấp photpho, hỗ trợ quá trình ra hoa, tạo quả và phát triển rễ.
Ví dụ
- Supe lân Ca(H2PO4)2
- Photphat tự nhiên Ca3(PO4)2
Phân kali Bổ sung kali, giúp cây cứng cáp, tăng khả năng chống chịu sâu bệnh.
Ví dụ
- Kali clorua KCl
- Kali sunfat K2SO4
1.2. Phân Bón Phức Hợp
DAP (Diamoni photphat): (NH4)2HPO4, chứa cả nitơ và photpho.
Phân NPK: Là hỗn hợp các muối chứa nitơ, photpho và kali, được phối trộn theo tỷ lệ phù hợp.
1.3. Phân Vi Lượng
Bổ sung các nguyên tố vi lượng cần thiết như sắt (Fe), kẽm (Zn), mangan (Mn), bo (B), molypden (Mo).
Ví dụ: Chelate sắt (Fe-EDTA), kẽm sunfat (ZnSO4).
2. Chất Không Sử Dụng Làm Phân Bón Hóa Học
2.1. Tiêu Chí Để Một Chất Được Sử Dụng Làm Phân Bón
- Cung cấp dinh dưỡng cần thiết cho cây trồng.
- Hòa tan tốt trong nước hoặc trong đất cho cây dễ hấp thụ.
- Không gây hại hoặc có tác động xấu đến cây trồng, đất và môi trường.
2.2. Các Chất Không Dùng Làm Phân Bón Hóa Học
- Muối ăn (NaCl): Không cung cấp dinh dưỡng cần thiết, có thể gây hại cho cây do tăng độ mặn của đất;
- Axit sunfuric (H2SO4): Là hóa chất ăn mòn mạnh, không an toàn khi dùng trực tiếp làm phân bón;
- Amoniac (NH3): Mặc dù là nguồn cung cấp nitơ, nhưng dạng khí NH3 dễ bay hơi, không phù hợp dùng trực tiếp làm phân bón;
- Chì(II) nitrat (Pb(NO3)2): Chứa kim loại nặng gây độc hại, không dùng trong nông nghiệp;
- Các chất không chứa nguyên tố dinh dưỡng: Như ethanol (C2H5OH) hoặc các hợp chất hữu cơ không cung cấp chất dinh dưỡng cần thiết cho cây.
2.3. Một Số Chất Có Thể Gây Hiểu Nhầm
- Canxi oxit (CaO) Dùng cải tạo đất chua, không trực tiếp là phân bón cung cấp dinh dưỡng.
- Natri cacbonat (Na2CO3) Không dùng làm phân bón vì gây kiềm hóa đất.
- Các chất có độc tính cao Chẳng hạn như asen, thủy ngân, hoặc các hợp chất chứa clo hữu cơ.
3. Ảnh Hưởng Của Việc Sử Dụng Sai Hóa Chất Trong Phân Bón
- Các chất không phù hợp có thể gây cháy lá, rễ hoặc làm cây ngừng phát triển.
- Hóa chất không phù hợp có thể làm ô nhiễm đất, nước ngầm và gây hại cho hệ sinh thái.
- Một số hóa chất chứa kim loại nặng có thể gây ô nhiễm thực phẩm và ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
4. Một Số Lưu Ý Khi Sử Dụng Phân Bón Hóa Học
- Chọn phân bón phù hợp với loại cây và đất từ phân tích nhu cầu dinh dưỡng của cây trồng rồi mới lựa chọn đúng loại phân bón.
- Sử dụng đúng liều lượng tránh bón quá nhiều, gây lãng phí và tác động xấu đến cây trồng và môi trường.
- Bảo quản phân bón đúng cách tránh ẩm ướt và tiếp xúc với ánh sáng trực tiếp tránh không làm phân bón biến đổi.
- Kết hợp sử dụng phân hữu cơ giúp cải thiện độ phì nhiêu của đất và giảm lượng phân bón hóa học cần dùng.
Không phải mọi hóa chất đều phù hợp sử dụng làm phân bón hóa học. Hiểu rõ các chất không nên dùng trong phân bón giúp nông dân và các nhà sản xuất tránh được những sai lầm ảnh hưởng tiêu cực đến cây trồng và môi trường. Sử dụng phân bón đúng cách sẽ đảm bảo hiệu quả kinh tế và bảo vệ bền vững tài nguyên đất.