Sỏi Tuyến Nước Bọt: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Điều Trị

Sỏi tuyến nước bọt là một tình trạng phổ biến nhưng ít được biết đến. Chúng hình thành khi các khoáng chất trong nước bọt tích tụ lại rồi gây tắc nghẽn và ảnh hưởng đến quá trình tiết nước bọt. Trong đó, sỏi tuyến nước bọt dưới hàm và dưới lưỡi là hai dạng thường gặp nhất. Nếu không được điều trị kịp thời thì bệnh có thể gây viêm nhiễm và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.

1. Sỏi Tuyến Nước Bọt Là Gì

Sỏi tuyến nước bọt (Salivary gland stones) là những khối canxi cứng hình thành trong ống dẫn của tuyến nước bọt. Khi sỏi phát triển lớn, nó có thể làm tắc nghẽn dòng chảy của nước bọt, dẫn đến đau, sưng và viêm nhiễm.

Các tuyến nước bọt có thể bị ảnh hưởng bởi sỏi

• Tuyến nước bọt dưới hàm (Submandibular gland): Chiếm khoảng 80-90% trường hợp. Tuyến này tiết ra nước bọt có độ đặc cao, dễ hình thành sỏi.
• Tuyến nước bọt dưới lưỡi (Sublingual gland): Ít gặp hơn nhưng vẫn có thể bị ảnh hưởng.
• Tuyến mang tai (Parotid gland): Hiếm khi bị sỏi do nước bọt loãng hơn.

2. Nguyên Nhân Gây Sỏi Tuyến Nước Bọt

Mặc dù nguyên nhân chính xác chưa được xác định rõ, nhưng một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi tuyến nước bọt bao gồm

• Mất nước: Khi cơ thể thiếu nước, nước bọt trở nên đặc hơn, dễ kết tinh tạo sỏi.
• Chế độ ăn uống thiếu cân bằng: Ăn ít chất xơ, thiếu vitamin C, uống ít nước làm tăng nguy cơ lắng đọng khoáng chất.
• Nhiễm trùng hoặc viêm tuyến nước bọt: Có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi do dòng chảy nước bọt bị gián đoạn.
• Dùng một số loại thuốc: Thuốc lợi tiểu, thuốc kháng cholinergic có thể làm giảm tiết nước bọt, tạo điều kiện cho sỏi hình thành.
• Rối loạn tuyến nước bọt: Một số bệnh lý như hội chứng Sjögren làm giảm tiết nước bọt, tăng nguy cơ sỏi.

3. Triệu Chứng Của Sỏi Tuyến Nước Bọt

Triệu chứng có thể xuất hiện dần dần hoặc đột ngột, tùy vào kích thước và vị trí của sỏi.

• Đau và sưng ở vùng tuyến nước bọt: Đặc biệt khi ăn uống, do tuyến nước bọt tăng hoạt động nhưng bị tắc nghẽn.
• Khó nuốt hoặc khô miệng: Do lượng nước bọt bị giảm.
• Sưng đỏ, viêm nhiễm: Nếu sỏi gây tắc hoàn toàn, vi khuẩn có thể phát triển, gây viêm tuyến nước bọt (sialadenitis).
• Có thể cảm nhận được viên sỏi: Nếu sỏi nằm gần bề mặt, có thể sờ thấy cục cứng dưới da hoặc dưới lưỡi.

4. Cách Điều Trị Sỏi Tuyến Nước Bọt

Điều trị phụ thuộc vào kích thước và mức độ ảnh hưởng của sỏi.

4.1. Phương Pháp Tại Nhà (Nếu Sỏi Nhỏ)

Nếu sỏi nhỏ, bạn có thể thử các cách sau để kích thích nước bọt đẩy sỏi ra ngoài

• Uống nhiều nước để giúp làm loãng nước bọt.
• Mút kẹo chanh hoặc nhai kẹo cao su để kích thích tiết nước bọt.
• Massage nhẹ tuyến nước bọt theo chiều từ trong ra ngoài để đẩy sỏi.
• Chườm ấm lên vùng bị tắc để giảm sưng và giúp sỏi di chuyển dễ dàng hơn.

4.2. Điều Trị Y Khoa

Nếu sỏi lớn hoặc gây viêm nhiễm nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp sau

• Nắn và lấy sỏi bằng tay: Nếu sỏi nằm gần miệng ống tuyến, bác sĩ có thể dùng dụng cụ để nắn và lấy sỏi ra ngoài.
• Nội soi tuyến nước bọt (Sialendoscopy): Dùng một ống nhỏ có gắn camera để xác định vị trí và gắp sỏi ra ngoài.
• Phẫu thuật: Nếu sỏi quá lớn hoặc nằm sâu, có thể cần phẫu thuật để lấy sỏi hoặc thậm chí cắt bỏ tuyến nước bọt trong trường hợp nghiêm trọng.
• Dùng thuốc kháng sinh: Nếu có nhiễm trùng, bác sĩ có thể kê kháng sinh để kiểm soát tình trạng viêm.

5. Cách Phòng Ngừa Sỏi Tuyến Nước Bọt

Mặc dù không thể ngăn ngừa hoàn toàn, nhưng bạn có thể giảm nguy cơ bằng cách

• Uống đủ nước mỗi ngày để giữ nước bọt loãng, tránh lắng đọng khoáng chất.
• Ăn thực phẩm giàu vitamin C để tăng tiết nước bọt và ngăn ngừa sỏi.
• Hạn chế đồ ăn quá mặn hoặc chứa nhiều canxi, vì có thể góp phần hình thành sỏi.
• Vệ sinh răng miệng sạch sẽ để ngăn ngừa vi khuẩn phát triển trong tuyến nước bọt.
• Đi khám nếu có dấu hiệu bất thường, như sưng đau tuyến nước bọt kéo dài.

6. Khi Nào Cần Đi Khám Bác Sĩ

Nếu bạn có các dấu hiệu sau, hãy đến gặp bác sĩ để được kiểm tra

• Sưng và đau kéo dài ở vùng tuyến nước bọt.
• Sốt, đỏ, có dấu hiệu nhiễm trùng.
• Cảm thấy có cục cứng trong miệng nhưng không tự biến mất.
• Khó nuốt, khô miệng kéo dài.

Sỏi tuyến nước bọt là tình trạng không quá nguy hiểm nhưng có thể gây đau và viêm nếu không được điều trị đúng cách. Nếu sỏi nhỏ thì bạn có thể áp dụng các phương pháp tự nhiên để giúp nó tự đào thải. Tuy nhiên, nếu triệu chứng kéo dài hoặc có dấu hiệu viêm nhiễm cần đến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc duy trì lối sống lành mạnh với uống đủ nước và vệ sinh răng miệng tốt có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh này.