Sự phát triển của công nghiệp hiện đại kéo theo sử dụng càng ngày càng nhiều chất độc hóa học và hóa chất nguy hiểm. Cần nhận thức rõ hơn về các loại hóa chất này, cách quản lý và danh mục liên quan chính là yếu tố rất quan trọng trong đảm bảo an toàn sức khỏe và môi trường.
1. Chất Độc Hóa Học Là Gì
Chất độc hóa học là các hợp chất có khả năng gây tổn hại nghiêm trọng hoặc tử vong cho con người, động vật và môi trường. Có thể ảnh hưởng qua tiếp xúc trực tiếp hít, nuốt, hoặc qua da. Hoặc gián tiếp qua ô nhiễm môi trường.
Đặc điểm nổi bật
- Có tính độc cao, dù chỉ với liều lượng nhỏ.
- Tác động ngắn hạn hoặc lâu dài, tùy thuộc vào loại chất.
- Được sử dụng trong công nghiệp, y tế hoặc xuất hiện như sản phẩm phụ từ các hoạt động sản xuất.
Ví dụ
- Sarin C4H10FO2P gây tê liệt hệ thần kinh.
- Dioxin C12H4Cl4O2 tác nhân gây ung thư, xuất hiện trong chất độc màu da cam.
- Hydro xyanua HCN độc hại với tế bào, cản trở việc sử dụng oxy.
Gây nguy hiểm diện rộng hoặc làm biến đổi hệ sinh thái nghiêm trọng.
2. Hóa Chất Nguy Hiểm Là Gì
Hóa chất nguy hiểm là các chất hoặc hỗn hợp có khả năng gây hại đến sức khỏe, tài sản hoặc môi trường. Chúng bao gồm cả các chất độc và các hóa chất dễ cháy, nổ, ăn mòn hoặc phản ứng mạnh.
Phân loại
Nguy hiểm về vật lý
- Dễ cháy Metanol CH3OH, khí propane C3H8.
- Dễ nổ Trinitrotoluen TNT.
Nguy hiểm về sức khỏe
- Độc cấp tính Arsenic As, khí clo Cl2.
- Gây kích ứng Axit sulfuric H2SO4.
Nguy hiểm về môi trường
- Độc với sinh vật thủy sinh Đồng sunfat CuSO4.
- Hủy hoại tầng ozone CFCs chlorofluorocarbons.
Tạo áp lực an toàn lên cơ sở sản xuất hoặc nâng cao chất lượng giám sát thị trường.
3. Các Loại Chất Độc Hóa Học
Theo mục đích sử dụng
Chất độc quân sự
- Khí thần kinh VX, Sarin.
- Chất diệt cỏ chất độc màu da cam Agent Orange.
Chất độc công nghiệp
- Dioxin, xyanua, phenol.
Chất độc tự nhiên
- Tetrodotoxin chất độc trong cá nóc.
- Aflatoxin do nấm mốc Aspergillus sinh ra.
Theo tác động
- Độc hệ thần kinh Ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh. Ví dụ Sarin.
- Độc hệ hô hấp Gây tổn thương phổi, ví dụ Khí clo.
- Độc hệ máu Cản trở vận chuyển hoặc sử dụng oxy ví dụ HCN.
Yêu cầu thiết bị bảo hộ tiên tiến và hạn chế nguy cơ phơi nhiễm lâu dài.
4. Danh Mục Hóa Chất Nguy Hiểm
Theo Nghị định 113/2017/NĐ-CP Việt Nam
Các hóa chất nguy hiểm tại Việt Nam được quản lý theo danh mục đi kèm nghị định. Một số hóa chất nổi bật như
- Axit sulfuric H2SO4 Cháy nổ và ăn mòn mạnh.
- Benzen C6H6 Gây ung thư, dễ cháy.
- Natri hydroxide NaOH Ăn mòn mạnh.
- Clo Cl2 Gây tổn thương hô hấp.
Theo GHS Globally Harmonized System
Các hóa chất nguy hiểm được phân loại theo
- Nguy cơ vật lý Ký hiệu ngọn lửa hoặc quả nổ.
- Nguy cơ sức khỏe Ký hiệu đầu lâu xương chéo hoặc dấu chấm than.
- Nguy cơ môi trường Biểu tượng cây chết và cá chết.
Bảo vệ sức khỏe cộng đồng và ngăn chặn hậu quả khôn lường trong chuỗi cung ứng.
5. Danh Mục Hóa Chất Độc Hại
Danh mục này bao gồm các hóa chất gây nguy hiểm nghiêm trọng đến sức khỏe và môi trường.
Một số hóa chất độc hại phổ biến
- Dioxin Gây đột biến gen, ung thư;
- Polychlorinated biphenyls PCBs Ảnh hưởng hệ nội tiết, tồn tại lâu trong môi trường;
- Xyanua Độc máu, gây tử vong nhanh;
- Asen As Tích tụ lâu dài, gây tổn thương nhiều cơ quan.
Gây tổn thương môi trường trên diện rộng hoặc để lại di chứng nghiêm trọng cho thế hệ tương lai.
6. Biện Pháp Quản Lý Chất Độc Hóa Học và Hóa Chất Nguy Hiểm
Quản lý và lưu trữ
Gắn nhãn hóa chất đúng quy định theo tiêu chuẩn GHS hoặc quy định quốc gia.
Bảo quản an toàn
- Cách ly các hóa chất dễ cháy hoặc ăn mòn.
- Trang bị thiết bị phòng cháy chữa cháy.
Xử lý sự cố
- Chuẩn bị sẵn bộ dụng cụ xử lý tràn đổ.
- Đào tạo nhân viên về quy trình ứng phó khẩn cấp.
Tuân thủ pháp luật
- Đăng ký và báo cáo sử dụng hóa chất theo quy định.
- Thực hiện đánh giá rủi ro định kỳ.
Chất độc hóa học và hóa chất nguy hiểm đòi hỏi sự quản lý thật chặt chẽ và hiểu biết sâu sắc giúp đảm bảo an toàn cho con người và môi trường. Áp dụng các biện pháp nhận diện, lưu trữ, và xử lý đúng quy trình không những giảm thiểu rủi ro lại còn góp phần xây dựng môi trường làm việc và sinh hoạt an toàn hơn. Hãy luôn tuân thủ các quy định và nâng cao nhận thức về hóa chất nguy hiểm trong cuộc sống hàng ngày.